Mehmet Emin Erişirgil, Mustafa Nihat Özön, Yusuf Nalkesen, Yiğit Okur, Taylan Sorgun

Bugün 1 Ocak. Devlet adamı, eğitimci Mehmet Emin Erişirgil'in, edebiyat tarihçisi Mustafa Nihat Özön'ün, bestekâr Yusuf Nalkesen'in, hukukçu, yazar Yiğit Okur ve gazeteci Taylan Sorgun'un ölüm yıldönümü.

BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygıyla, sevgiyle anıyoruz.

Mehmet Emin Erişirgil kimdir?

M. Emin, 1891’de İstanbul Sultanahmet’te, İshak Paşa Mahallesinde10 doğdu. Doğumu ile ilgili olarak değişik tarihler verilen filozofun, “İstanbul’da doğdum. 1307(1891) yılında” diyerek konuya açıklık getirdiğini görürüz. Aslen Niğdeli olup bu ilde tahrirat kâtipliği yaptıktan sonra İstanbul’a gelen, uzun yıllar İstanbul’da Adliye Nezareti sorgu dairesi kâtip ve mümeyyizliğinde bulunan Mustafa Dilaver Bey ile Niğde’nin tanınmış ailelerinden birinin kızı olan Nesibe Hanımın tek çocuğudur.

BİR DEĞERLENDİRME

"Devlet günümüzde dünyevi bir kuruluştur. Dünyevi mahiyeti kaybetmiş bir devletin zamanımızda yaşayabilmesi yalnız artık imkânsızdır. Devletin varlığını korumak için uhrevi görevler yükleyen fikir ve grupların tahakkümünden kurtarılması zorunluluktur. Tanzimat’tan beri devam eden mücadelenin amacı budur. Erişirgil’e göre dini devlet üzerinde hâkim duruma getirmek isteyenler yalnız devleti bu yüzyılda yaşayabilecek teşkilattan mahrum bırakmakla kalmıyor, dini hislere de zarar veriyorlardı. Çünkü gerçekleşme imkânı olmayan bir amaç için mücadele ettikçe kendileri gerileyeceklerdi. Her gerileme kendilerinin neden olduğu bireyin vicdanında din duygularını da zayıflatacaktı. Din birtakım kurum ve şekilden ibaret değildir, her dinde kurum ve şekiller sürekli değişime uğramıştır. Dinde bir esas, bir ruh var ki asıl mahiyetini onda aramalıdır. Bu esas, bireyin imanla ruhuna verdiği kuvvete dayanmadır. Böyle bir imanı birey vicdanında hissetmelidir. Daha açıkça söylemek gerekirse birey hakiki dindar olmak istiyorsa imanı mücadelesi ile ruhuna nüfuz ettirmelidir (Mehmet Emin, 1924g: 162). Erişirgil için din, bireylerin ruhunu kuvvetlendirmeye çalışmalıdır, ancak böyle olursa peygamberin eseri payidar olur. Bu saha dururken din namına devlet teşkilatına, hukuka, ilme müdahale etmek iman için zarardan başka bir şey değildir. Erişirgil laik bir tutum ile cumhuriyet devriminin devletin hürriyetini sağladığı kadar, dini de asıl mecrasına göndermesiyle ona da hürriyet kazandırmıştır. Devlet de, din de insanları ancak ilimle aydınlatabilir. Onun için bu cumhuriyet devrimi her zamandan fazla folklor / edebiyat ilme ihtiyacımızı artırmaktadır Erişirgil, cumhuriyet aydının pozitivist yaklaşımıyla bilimin önderliğinde toplumun aydınlanacağına inanır. Türk inkılâbının her alanda olumlu değişme yarattığına inanan Erişirgil inkılâbın hukuk alanında da çok önemli kazanımlar sağladığını ifade eder. (Yard. Doç. Dr. Nuray Karaca-tezinden)

Mustafa Nihat Özön kimdir?

1986'da İstanbul'da doğdu. İlk ve orta öğreniminden sonra istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesini bitirdi. Öğretmenlik mesleğine atıldı.

Ankara Atatürk Lisesi'nde, İstanbul Kız Öğretmen Okulu'nda edebiyatöğretmenlikleri yaptı.

1933 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü'ne nakletti. Emekli olduğu 1961 yılına kadar burada öğretmenlik yaptı.

Mustafa Nihat Özön'ün Eserleri

• İlköğretim Okulları İçin Çağdaş Türkçe Sözlük,

• Küçük Osmanlıca-Türkçe Sözlük,

• Namık Kemal ve İbret Gazetesi,

• Osmanlıca Türkçe Sözlük,

• Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi,

• Türkçe Cep Sözlüğü,

• Türkçe Yabancı Kelimeler Sözlüğü,

• Türkçe'de Roman,

• Edebiyat ve Tenkid Sözlüğü Mustafa Nihat Özön, 1954,

• Resimli Türk Dili Sözlüğü Mustafa Nihat Özön, 1967

• Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi

Sadeleştirmeleri

• Acı Gülüş (Tebessüm-i Elem) Hüseyin Rahmi Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1967,

• Ben Deli Miyim? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1972

• Boşanmış Kadın (Mutallaka) Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971

• Çok Bilen Çok Yanılır Recaizade Ekrem, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1941,

• Deli Filozof Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1969

• Gönül Ticareti Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971

• Gördüklerim Evliya Çelebi, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1976,

• Hazan Bülbülü Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1973

• İnsanlar Maymun Muydu? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1968,

• Kadın Erkekleşince Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1974

• Kaynanam Nasıl Kudurdu? Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1971

• Melek Sanmıştım Şeytanı Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1972

• Öldüren Öpücük Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], Tesadüf Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1973

• Utanmaz Adam Hüseyin Gürpınar, [Sadeleştiren: Mustafa Nihat Özön], 1974

Hazırladıkları

• İntibah-Sergüzeşt-i Ali Bey Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],

• İntibah Yahut Sergüzeşt-i Ali Bey Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],

• Vatan Yahut Silistre Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1972

• Yeniçeriler Ahmet Midhat, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1942

• Zavallı Çocuk Namık Kemal, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1969

• Zor Nikah (La Marriage Force) Moliere-A. Vefik Paşa, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön],

• Zoraki Tabip Ahmet Vefik Paşa, [Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön], 1970

Ortak Çalışmaları

• Falih Rıfkı Atay (Hayatı ve Eserleri Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942

• Hasan-Ali Yücel (Hayatı ve Eserleri Şiir ve Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942

• İnönü (Hayatı, Hatıraları, Nutukları, Onun İçin Yazılanlar) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942,

• İstiklal Savaşı (Sözlük ve Bibliyografya) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942,

• Ömer Seyfettin (Hayatı ve Eserleri Şiir ve Nesirlerinden Örnekler) Mustafa Nihat Özön, Baha Sürder, R. G. Arkın, 1942

Çevirileri

• Hayim ile Artem, Maksim Gorki, [Çeviren: Mustafa Nihat Özön], 1942

• Küçük Rok, Guy de Maupassant, [Çeviren: Nustafa Nihat Özön],

• Netoçka Nezvanova, Dostoyevski, [Çeviren: Mustafa Nihat Özön],

• Serseriler, Maksim Gorki,

• Sıkıntı, Maksim Gorki,

• Stepte (Serseriler Hayatı Hikayeleri), Maksim Gorki,

• Şimal Göçebeleri, James Oliver Curwood

• Tellier Eviü, Guy de Maupassant

Yusuf Nalkesen kimdir?

1923 ÜSKÜP- 01.01.2003 İZMİR  ...

Yedi kardeşin en küçüğü olarak Üsküp'ün İştip kasabasında dünyaya gelen Nalkesen'in ailesi, gördükleri etnik baskılar sebebiyle kısa bir süre önce yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ne göç etme ihtiyacı hissetmişlerdir. Bu sebeple ailesiyle İzmir'e göç eden Nalkesen, ilkokulun ve üstün bir başarı gösterdiği ortaokulun ardından sınavsız olarak Necati Bey Erkek Muallim Mektebi'ne alınır. Bu yıllarda TRT radyosunun yayınlarını ve sanatçıların uğradığı kahvehanelerde yaptıkları fasılları kaçırmayan Nalkesen, Ağrı'nın Tutak ilçesine öğretmen olarak atanır. O yıllarda (1947-1948) eline geçen eski bir udla çalışmaya başlayan sanatçı, kendi kendine ud çalmayı öğrenir ve 8 saate varan çalışmaları sonucunda en zor saz eserlerini bile icra eder hale gelir.

1952 yılında açılan İzmir Radyosu Saz Sanatçılığı sınavıyla TRT kadrosuna giren Nalkesen; sabahları okula, ardında da programa giderek sanat tutkusunun peşinden koşar. 1970'li yıllara kadar bu tempoda devam eden sanatçı, artık bestelere ağırlık vermeye karar verir. Yıllar önce, 5 Eylül 1951 tarihinde yaptığı "Veda Busesi" bestesi büyük bir patlama yapar ve milyonların diline düşer. “Saymadım Kaç Yıl Oldu”, “İçimdesin”, “Söylemez mi Bestem?”, “Seninle Bir Sonbahar”, “Kimi Dertten İçermiş”, “Yalan Değil”, “Avuçlarımda Hala Sıcaklığın Var”, “Kapın Her Çaldıkça”, “Gitmek mi Zor?”, “Madem Küstün”, “Dargın Ayrılmayalım” ve “O Ağacın Altı” gibi sayısız unutulmaz şarkı besteler.

Nisan 1970'te öğretmenlikten emekli olan Nalkesen, bu tarihten sonra sanatçı sendikalarında daha faal bir rol oynamaya başlar. Bu yüzden TRT yönetimiyle de arası bozulur ve 13 Ağustos 1973 tarihinde bir genel müdürlük yazısıyla görevini son verilir. 23 yıl hizmet ettiği TRT'ye tazminat davası açan sanatçı, bu davayı kazanır. Maddi hak ve kıdem tazminatını kazanan Nalkesen, kırgın olduğu TRT'ye dönmez. Hatta yıllarca TRT'nin Fuar binasına ve sonradan taşındığı Kahramanlar binasına gitmez.

1948 yılı ağustos ayında Meliha Nalkesen’le evlenen sanatçı; İnci, Süleyman, Ebru ve Selçuk adlarında dört çocuk sahibi olur. Ancak en büyük çocuğu İnci'yi 21 Şubat 1982 tarihinde kaybeder.

Türk sanat dünyasının en önemli isimlerinden biri olan Nalkesen, vefatından 6 ay önce böbrek yetmezliği tedavisi görmeye başlamıştır. 2003 yılının ilk saatlerinde, böbrek tedavisi için hastaneye gitmeye hazırlanırken kalp kriziyle hayata veda etmiştir.

1998 yılında Kültür Bakanlığı'nca verilen Devlet Sanatçısı unvanını almıştır..

Yiğit Okur kimdir?

YİĞİT OKUR, Orta ve lise öğrenimini Galatasaray Lisesi’nde tamam­ladı. 50’li yıllarda, Varlık, Yenilik, Mavi dergilerinde şi­ir­­­­­leri ya­yım­­lan­dı; aynı dönemde, Ugo Betti, Jean Cocteau, Her­­­man Wook, André Maurois’dan roman, oyun çevirileri yaptı; Yeni Sabah, Vatan gazetelerinde tiyatro eleştirileri ya­­­yım­lan­dı. Cep Tiyatrosu’nun ku­rucularından olan Okur, bir süre sah­­­neye çıktı. Hukuk öğrenimini sürdürmek için 1958’de Cenevre’ye giden Okur’un, birincilikle bitirdiği fakültede ta­mamladığı dok­tora tezi, Cenevre Üniversitesi Hu­kuk Ödü­lü’ne layık gö­rüldü. 1965’te yurda dönen Okur, aile ge­­le­­neğini sür­dürerek avukatlığa başladı. Bu süreçte çeşitli gazete ve der­gi­ler­de, söyleşi ve mesleki makalelerle yetindi. Yak­­la­­­şık kırk yıl sü­ren sessizlikten sonra Yiğit Okur, Hulki Bey ve Ar­ka­daş­ları adlı romanıyla yeniden yazın dünyasına dön­­dü. O Zaman Kim Söyleyecek Şarkıları adlı öykü kitabıyla 2003 Hal­dun Taner Öykü Ödülü’nü ve Deniz Taşları roma­nıy­la 2006 Yunus Nadi Ro­man Ödülü’nü aldı. 1 Ocak 2016 tarihinde vefat etti.

TAYLAN SORGUN KİMDİR?

1938’de Elazığ’da doğdu. İstanbul Özel Gazetecilik Okulu’nu bitirdi. Gazeteciliğe İstanbul'da 1957 yılında Yeni Gazete ‘de başladı. Kim Dergisi Haber Kurulu’nda yer aldı. Ahmet Emin Yalman’ın yayınladığı Hür Vatan Gazetesi’nde mesleğini sürdürdü. Vatan, Dünya ve Güneş gazetelerinde muhabir, yazar ve yönetmen olarak görev yaptı. Yankı Dergisi’nde Genel Yayın Yönetmenliğini üstlendi. Siyasi Dergi 7 Gün’de çalıştı. Derginin kapanmasının ardından Tercüman Gazetesi’nde kadrosunda yer aldı. Aydınlık Gazetesi’nde köşe yazarlığı yaptı. Türkiye Gazeteciler Sendikası’nda yönetici olarak çalıştı. Ortadoğu Gazetesi’nin Genel Yayın Yönetmenliğini üstlendi. Yayınlanmış kitaplarından bazıları: Devlet Kavgası, Halil Paşa, İmparatorluktan Cumhuriyet’e, Türklerin İşkencede Bir Yılı, Esir Şehrin Fedaileri. 2011 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü sahibi Taylan Sorgun Basın Şeref Kartı taşıyordu. 2 Ocak 2023'te vefat etti.