Bugün 27 Haziran. Mehmet Başaran, Fethi Gürcan, Kerim Tekin ve Uğurtan Sayıner’in ölüm yıldönümleri.
BRT Yayın Grubu bu değerlerimizi saygıyla anar.
Mehmet Başaran kimdir?
(25 Nisan,1926, Kırklareli - 27 Haziran 2015, İstanbul), köy edebiyatı hareketinin şiirdeki temsilcilerinden biri olan şair, eğitimci ve yazardır.
1926'da Kırklareli'nin Lüleburgaz ilçesindeki Ceylanköy’de doğdu. Kepirtepe Köy Enstitüsü’nü (1943) ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi (1946). Köy Enstitülü Hatun Birsen Başaran ile evlendi. Askerliğini yaparken Yedeksubay Okulu’ndan çavuşa çıkarıldı. Köy enstitüsü öğretmenliği, gezici başöğretmenlik, ilkokul öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği yaptı ve Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın (TÖS) kuruluş çalışmalarına katıldı, 1979’da emekli oldu. 1950’li ve 1960’lı yıllarda güçlenen köy edebiyatı hareketinin şiirdeki önde gelen temsilcilerinden birisidir. İlk şiiri Köy Enstitüleri Dergisi'nde yer aldı. Adam Sanat, Gösteri, Kıyı, Varlık, Yansıma, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yeni Biçem, Yeni Ufuklar ve Yücel gibi dergilerde şiirleri yayınlandı. Toplumcu düşünceyi didaktizme düşmeden şiirlerine sindirmeyi bildi. Şiirlerinde direnme ve umut temalarını iç içe işledi. Aynı temalar gözlem ve deneyimleriyle bütünleşmiş olarak Ahlat Ağacı ve Nisan Haritası'ndan sonra şiir kitaplarına damgasını vurdu.
27 Haziran 2015 tarihinde hayatını kaybeden Başaran'ın cenazesi doğduğu yer olan Ceylanköy’de toprağa verildi.
Ödülleri
1970 TRT Sanat Ödülleri Yarışması başarı ödülü
1979 Orhan Kemal Roman Armağanı
Eserleri
Emrullah Güney'in çizimiyle Mehmet Başaran...
Ahlat Ağacı, 1953
Çarığımı Yitirdiğim Tarla, 1955
Karşılama, 1958
Nisan Haritası, 1960
Aç Harmanı, 1962
Kocakent, 1963
Zeytin Ülkesi, 1964
Pıtraklı Memleket, 1969
Sürgünler, 1970
Tonguç Yolu, 1974
Gök Ekin, 1975
Elif Diye Bir Türkü, 1976
Mehmetçik Mehmet, 1978
Meşe Seli, 1982
Günler Tuz Rengi, 1986
Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri, 1990
Sis Dağı'nın Başında Borana Bak Borana, 1990
Giz Kokan Suskunluk, 1991
Yasaklı - Acının ve Sevginin Yurttaşı, 2. baskı 2003, Cumhuriyet Kitapları
Köy Enstitüleri Özgürleşme Eylemi, 3. Baskı 2003, Cumhuriyet Kitapları
Kuşatılmış Yaşam Günaydın Aşk, 2006, Cumhuriyet Kitapları
Eylülün Kızgın Soluğu, 2007, Cumhuriyet Kitapları
Yüreğinin Sesi Zeytin Ülkesi, 2007, Cumhuriyet Kitapları
Öğretmenim Hasan Âli Yücel, 2009, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Cenazeden fotoğraflar: Alâettin Bahçekapılı (Ataşehir Kültür dergisi-29.06.2022)
Fethi Gürcan kimdir?
İkinci Aydemir darbe girişiminin örgütleyicisi Süvari Binbaşı Fethi Gürcan, 1922’de Konya Ereğlisi’nde doğdu. Çocukluğu, asker olan babasının görev aldığı Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde geçti. İlkokulu Erzincan’da okudu. Öğrenimini askerî okullarda sürdürdü. Kara Harp Okulu’nu bitirdi.
Birinci Aydemir darbe girişimi sırasında Muhafız Alayı Süvari Grup Komutanı’ydı. Askerî birlikler içinde çok sevilen Fethi Gürcan hakkında, İngiltere Kraliçesi’nin de izlediği uluslararası bir binicilik yarışmasında geçen bir olay efsane gibi ağızdan ağıza dolaşıyordu. Dereceye girme başarısını gösterdikten sonra, Kraliçe’yi selâmlamak için önünden geçerken atı ürkmüş ve onu sırtından atmıştı. Kolu kırılan Gürcan çağırılan ambulansa binmemekte direnmiş, yeniden atına binerek Kraliçe’nin önünde bir tur daha attıktan sonra baygın durumda hastaneye kaldırılmıştı.
Milli Birlik Komitesi, MBK’nin geçici anayasa hükümlerini çiğneyerek 14′leri tasfiyesinden sonra ordu içinde güvensizlik ve hoşnutsuzluk baş gösterdi, geri kalan komite üyelerinin bir bölümünün de desteğiyle İstanbul ve Ankara’da Türk Silâhlı Kuvvetler Birliği adı altında iki ayrı örgüt oluşturuldu. Örgüt içindeki müdahaleci kanattan yana olan Gürcan 21-22 Şubat 1962′deki birinci Aydemir isyanına komutasındaki birlikle katıldı.
22 Şubat 1962 gecesi Muhafız Alayı Komutanı Cihat Alpan’ın etrafını çevirerek Çankaya Köşkü’nü muhasara altına aldı. Köşk’te CumhurbaşkanıCemal Gürsel, Başbakan İsmet İnönü, bakanlar, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları toplantı halindeydiler. Darbe girişiminin önderi Kara Harp Okulu Komutanı Albay Talat Aydemir’e telefon ederek, Köşk’ü sardığını, içerdekilerin hepsini ele geçirerek hesaplarını göreceğini bildirdi. Albay Talat Aydemir’in cevabı “benim onlarla hesabım yok” oldu. Fethi Gürcan’ın ısrarı üzerine Talat Aydemir kesin kararını verdi: “Bırak gitsinler!”. Ancak bundan sonra kuşatma altındaki Çankaya Köşkü’nden çıkarak hükümete bağlı Hava Kuvvetleri karargâhına gidebilen Başbakan İsmet İnönü bu durumu “işte şimdi partiyi kaybettiler” olarak yorumladı. Bundan sonra silah üstünlüğü Hava Kuvvetleri’ne geçince Talat Aydemir direnmekten vazgeçerek isyanına son verdi.
Ayaklanmaya son verirken hükümetle yapılan cezai müeyyide uygulanmayacağına ilişkin anlaşma uyarınca Fethi Gürcan da harekata katılan 72 subayla birlikte emekliye sevkedildi. Ayaklanmanın yarıda kalmasını içine sindiremeyen Albay Talat Aydemir, bundan sonra bir yandan yakın gelecekte yeni bir girişimin kamuoyunu yaratırken, Fethi Gürcan da bunun ordu içindeki vurucu gücünü örgütlemeye başladı. Emekliliği sırasında üstlendiği Milli Savunma Bakanlığındaki müfettişlik görevi, örgütleme çalışmalarında büyük kolaylıklar sağladı. Bakanlık müfettişliği gereğince bütün ülkeyi dolaştı ve gittiği birliklerde özellikle alt rütbelerdeki subayları Türk Silahlı Kuvvetler Birliği hareketine bağladı.
Altı ay gibi kısa bir sürede Fethi Gürcan 229. Piyade Alayı, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı, Genelkurmay Kışla Komutanlığı, Harp Okulu ve Zırhlı Birlikleri yakın gelecekteki harekat için örgütledi. İstanbul’daki Zırhlı Birlikler’i, Süvari ve Deniz Harp Okulları’nı da örgütlenmeye kattı. Darbenin ikinci önderi konumuna yükseldi. 31 Mart 1963 gecesi için kararlaştırdıkları darbe girişimi, ilişkide oldukları Milli Birlik Komitesi üyesi 14’lerden bazılarınca kabul görmeyince Aydemir ile Gürcan azınlıkta kalarak tarihi ertelediler.
6 Nisan 1963′te 14’lerle yaptıkları toplantıda artık tümüyle anlaşamayacaklarını anlayınca Aydemirle birlikte yeni bir tarih saptadılar. Bu tarih 21 Mayıs 1963 gecesiydi. Fethi Gürcan ve öteki emekli arkadaşları önceden kararlaştırdıkları gibi üniformalarını giyerek Harp Okulu ve ilişkide oldukları diğer askerî birliklerle darbeyi başlattılar. Gece yarısından sonra hazırladıkları “ihtilâl” bildirisini ele geçirdikleri Ankara Radyosu’ndan okuttular.
Türk Silâhlı Kuvvetleri İhtilâl Genel Karargâhı adına okunan bildiride emekli Albay Talat Aydemir’in idareye el koyduğu, parlamentonun, partilerin, derneklerin kapatılıp her türlü siyasal faaliyetin yasaklandığı ilan edildi. Bu bildirinin okunmasından kısa bir süre sonra, 28. Tümen kurmay başkanının yanındaki birkaç adamıyla Radyoevi’ni isyancıların elinden geri almasıyla bu kez hükümet yanlısı bir bildiri okundu. O gece Ankara Radyoevi “ihtilâlci”lerle hükümet yanlısı kuvvetler arasında birkaç kez el değiştirdi. Hükümete bağlı kalan Hava Kuvvetleri’nin karşı saldırısıyla 20-21 Mayıs 1963′deki İkinci Aydemir darbesi bastırıldıktan sonra Aydemir ve ayaklanmanın diğer önderleri tutuklandılar.
Fethi Gürcan ise, 21 Mayıs sabahı hâlâ ele geçirilememişti. Harp Okulu öğrencilerine yenildiklerini açıklayarak dağılmalarını istedi. Kendisi de yanında genç bir teğmenle birlikte tabancalar, tüfekler ve el bombalarıyla donanmış durumda Federal Almanya Büyükelçiliği’ne sığınmak için başvurdu. Vaktiyle tanıdığı Büyükelçilik ataşelerinden biriyle görüşmek istedi. Ataşe o gün gelmediğinden Büyükelçi ile görüşüp siyasal sığınma istedi. Büyükelçi bu isteği reddederek hükümet kuvvetlerine teslim olması halinde Alman hükümetinin affedilmesi konusunda girişimlerde bulunacağını vaat etti. Fethi Gürcan bunun üzerine Büyükelçi’den sivil elbise alarak kıyafet değiştirdi. Yanındaki teğmeni de birliğine gönderdikten sonra Çankaya sırtlarındaki terkedilmiş bağ evinde bir süre saklandı.
Bundan sonra Ankara Garı’ndan hareket eden bir trene binmek istedi, ama bu mümkün olmayınca otobüsle İstanbul’a gitmeye karar verdi. Bolu kavşağında kimlik kontrolü sırasında yakalandı. Önce İstanbul Merkez Komutanlığı’na, daha sonra da Ankara’ya götürüldü ve tutuklandı. Yargılandığı dönemde hapishanede sosyalizme yakın düşünceleri benimsemeye başladı. Askerî mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı. 27 Haziran 1964’de idam edildi. Böylece devleti kurtarma düşüncesiyle iki kez ayaklanma girişiminde bulunan genç subayların emir komuta dışında geliştirdikleri ilişkiler sistemi de ayaklanmayla birlikte yenilgiye uğramış oldu.
* Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt 6, sayı 63, sayfa 1980, 27 Mayıs 1960 ve Yeni Siyasal Düzen, İletişim Yayınları.
Kerim Tekin kimdir?
Pop Müzik Yorumcusu, Sözlük Yazarı, Oyuncu
Pop müzik şarkıcısı, oyuncu, söz yazarı olan Kerim Tekin 18 Nisan 1975 tarihinde İstanbul’da doğdu. 27 Haziran 1998 tarihinde Afyon’da öldü. Tam adı Kerim Haydar Tekin’dir. Aslen Erzincan – Kemahlıdır. İlkokulu İstanbul’da Kültür Koleji’nde başlayıp Mevlana İlköğretim Okulu’nda tamamladı. Bu yıllarda şan ve gitar dersleri aldı. Lise yıllarında hem amatör bir takımda futbol oynadı hem de gece kulüplerinde şarkı söylemeye başladı. Bir gece kulübünde şarkı söylerken Halis Bütünley tarafından keşfedildi. Bu tanışma Kerim Tekin’in profesyonel müzik yaşamına adım atmasına vesile oldu. Sanatçı, Halis Bütünley ile anlaşma yapıp 1994 senesinde ilk albümünün hazırlıklarına başladı. Bu sırada Eskişehir Anadolu Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümünü kazandı.Kerim Tekin, 1995 yılı Şubat ayında ilk stüdyo albümü “Kara Gözlüm”ü piyasaya sürdü. Albümdeki “Cici Baba” şarkısı ile bir anda büyük bir çıkış yaptı. Albümdeki ilk klip çalışması da bu parçaya yapıldı. Ardından albümle aynı adı taşıyan “Kara Gözlüm” adlı slow şarkı ile büyük beğeni topladı ve dikkatleri üzerine çekmeyi başardı. Bu albümde Kerim Tekin’e söz, müzik ve aranjörleri ile destek olan müzisyenler arasında Ozan Doğulu, Kenan Doğulu, Garo Mafyan, Zeynep Talu Kurşuncu, İlhan Şeşen, Yusuf Bütünley, Saro Secikyan, Febyo Taşel gibi seçkin isimler yer aldı. Albümün ikinci klip çalışması ise “Kara Gözlüm” adlı şarkıya çekildi.
Sanatçı 1996 yılında Show TV’de yayınlanan “Mirasyediler” adlı dizide Teoman karakteri rolünü oynadı. Dizi bittikten sonra ikinci albüm çalışmalarına başlayan Tekin, yeni imaj çalışması olarak 27 kilo verdi ve saçlarını uzattı. 1997 senesinde ikinci albümü “Haykırsam Dünyaya” hayranlarının beğenisine sunuldu. Tekin, albümde Türkiye’nin seçkin müzisyenleri Şehrazat, Fedon, Ozan Doğulu, Zeynep Türkeş, Volga Tamöz, Feyyaz Kuruş, Tayfun Duygulu, İskender Paydaş gibi birçok isimle çalıştı. Hayranları tarafından ilgiyle karşılanan bu albüm için ilk klip çalışması söz ve müziği Tayfun Duygulu-Beste Açar’a ait olan “Karbeyaz”a yapıldı. Şarkının klibi yayına girdikten sonra bir anda listelerin üst basamaklarına tırmanmaya başladı. 1998 yılında gelen oyunculuk tekliflerini değerlendiren sanatçı, Meral Konrat’la başrollerini paylaştığı “Yaz Aşkım” adı TV filminde Kerim adında bir üniversite öğrencisini oynadı.
Filmin yönetmeni Cem Akyoldaş, albümün üçüncü klip çekimini “Akşamlar” adlı şarkıya yaptı. Klip Mayıs ayında yayınlandıktan sonra sanatçının ölümü üzerine Haziran ayında klibin sonuna “Seni Asla Unutmayacağız” yazısı eklenerek yeniden yayınlanmaya başlandı. Aynı dönemde oldukça beğenilen ve zirveye yerleşen “Karbeyaz” adıyla aynı adı taşıyan bir filmde Gazeteci Kemal karakterini oynadı. Ancak sanatçının beklenmeyen ölümü üzerine bu film yayınlanmadı.
Kerim Tekin, 27 Haziran 1998 tarihinde Afyonkarahisar’ın Sandıklı ilçesinde verdiği bir konser sonrası arkadaşının düğününe katılmak için ilçeden ayrıldı. Menajeri Halis Bütünley ile yola çıkan sanatçı, yolda seyir halinde bulunan süt tankeri ve kömür kamyonu çarpıştıktan sonra kömür kamyonu Kerim Tekin’in arabasının üzerine çıktı. Kerim Tekin olay yerinde yaşamını yitirdi. Cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Albümleri:
1995: Kara Gözlüm, 1997: Haykırsam Dünyaya.
Uğurtan Sayıner kimdir?
(16 Eylül 1944; Samsun - 27 Haziran 2021; İzmir), Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur. Kamuoyunda daha çok Bizimkiler dizisindeki Cemil karakteri ile tanınır.
İktisat fakültesi mezunu olan Sayıner, 1962 yılında sanat hayatına tiyatroyla başladı. İttihat ve Terakki Tiyatrosu, TÖS Tiyatrosu, Arena Tiyatrosu, Gen - Ar Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu, Üç Maymun Kabare ve Ercan Yazgan - Bülent Kayabaş topluluklarında çalıştı. Sinema ve televizyon dizilerinde de rol alarak, Bizimkiler dizisinde canlandırdığı "Sarhoş Cemil" karakteriyle ve ''Benim adım Cemil!'' repliğiyle zirveye çıktı. Bir dönem bir kafe-bar işleten sanatçı, İzmit Depremi mağduru ünlü kişi olarak da tanındı.
Hayatının son yıllarını oyuncu Osman Cavcı'nın yanında geçiren Sayıner, 27 Haziran 2021'de Karşıyaka, İzmir'deki evinde yaşa bağlı nedenlerden vefat etti. Cenazesi 29 Haziran 2021 tarihinde İzmir'de bulunan Beşikçioğlu Camisi'nden kaldırılarak Doğançay Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Filmografisi
Küçük Esnaf - 2016
Kabaktan mı Dudaktan mı - 2012
Yağmurdan Sonra - 2010
İki Koca Adam - 2007
Kızarmış Ekmek Demli Çay - 2006
Sevda Tepesi - 2005
Bir Kurşun İkimize Yeter - 2005
Falımda Bir Kız Var - 2004
Hiçbiryerde - 2002
Yazlıkçılar - 1993
Bir Milyara Bir Çocuk - 1990
Bizimkiler - 1989 - 2002
El Kızı - 1989
Biri ve Diğerleri - 1987
Kiracı (film) - 1987
Perihan Abla - 1986
İstanbul 1979 - 1979
留言