Bugün 4 Haziran. Ahmet Haşim, Erdoğan Tokatlı, Zafer Toprak, Kemal Kınacı ve Şadan Kâmil’in ölüm yıldönümleri.
BRT Yayın Grubu olarak bu değerlerimizi saygıyla, sevgiyle anıyoruz.
Prof. Dr. Zafer Toprak kimdir?
Zafer Toprak 1946 yılında doğdu. Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü'nün kurucu başkanı oldu. Saint Joseph Fransız Lisesi'nin ardından 1969'da Ankara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nü bitiren Zafer Toprak, Boğaziçi Üniversitesi'nde görev yaptı. Tarih Vakfı'nın kurucuları arasında olan Zafer Toprak 2012 yılında "Darwin'den Dersim'e Cumhuriyet ve Antropoloji" adlı eseriyle sosyal bilimler dalında Sedat Simavi Ödülü aldı. 3 Haziran 2023'te aramızdan ayrıldı.
ESERLERİ
Türkiye'de Milli İktisat 1908-1918, Ankara, 1982
Türkiye'de Tarımsal Yapılar 1923-2000, Ankara, 1988
1908 Seçimleri ve Mebusan Hatıraları, 1998
Sümerbank: Kurumsal Bir Tarih, İstanbul, 1990
Ulusal Ekonomi - Ulusal Burjuvazi, İstanbul, 1995
İttihat ve Terakki ve Devletçilik, İstanbul, 1995
İmparatorluk Borçlarından Global Arzlara - İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın Yükselişi, İstanbul, 1995
Bir Geleceğim Geçmişi - Akbank'ın Kurumsal Tarihi, İstanbul, 1998
Bir Yurttaş Yaratmak - Muasır bir medeniyet için seferbelik bilgiler, 1998
İttihad - Terakki ve Cihan Harbi - Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik 1914-1918, 2003
Cumhuriyet'e Doğru - 1919-1923 Özgürlük ve Bağımsızlık Yolu, 2006
Bir Muhalif Kimlik - Tevfik Fikret, 2007
Ulusaldan Küresele Millî Reasürans T.A.Ş. ve Türkiye’de Reasüransın Evrimi, 2009
Geçmişten Geleceğe Anadolu Sigorta Türkiye’nin Sigortası, 2010
Lozan'dan Cumhuriyet'e İsmet İnönü, 2013
Cumhuriyet'in Başarı Öyküsü Asım Kocabıyık 1924-2012, 2014
Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, 2012
Türkiye’de Popülizm 1908-1923, 2013
Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), 2014
Türkiye'de İşçi Sınıfı (1908-1946), 2016
Atatürk - Kurucu Felsefenin Evrimi, 2020
Cumhuriyet ve Antropoloji, 2021
Kemal Kınacı kimdir?
Kemal Kınacı, 1933 yılında Şanlıurfa'da doğdu. İstanbul Özel Gazetecilik Enstitüsü'nden mezun oldu. Mesleğe 1955 yılında İstanbul Ekspres'te başladı. Hürriyet, Milliyet, Günaydın, Star gazetelerinde genel müdür olarak görev yaptı. Evli olan Kınacı'nın üç çocuğu, beş torunu bulunuyor. 4 Haziran 2023'te aramızdan ayrıldı. Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Ahmet Haşim kimdir?
1884’te Bağdat’ta doğdu, 1933’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. Fizan Mutasarrıfı Arif Hikmet Bey’in oğlu. Çocukluğu Bağdat’ta geçti. 12 yaşında annesinin ölümü üzerine babasıyla birlikte İstanbul’a geldi. Mektebe-i Sultani’de (Galatasaray Lisesi) yatılı okudu. Tevfik Fikretve Ahmed Hikmet Müftüoğlu‘nun öğrencisiydi. 1907’de mezun oldu. Bir süre Reji İdaresi’nde çalıştı. Bir yandan da Hukuk Mektebi’ne devam etmeye başladı. İzmir Sultanisi Fransızca öğretmenliğine atandı. Hukuk eğitimini bırakıp İzmir’e gitti. 1912-1914 arasında Maliye Nezareti’nde çevirmenlik yaptı. 1. Dünya Savaşı yıllarını Çanakkale ve İzmir’de yedeksubay olarak geçirdi. Mütareke’den sonra İstanbul’a döndü. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde estetik ve mitoloji öğretmenliği yaptı. Harp Akademisi ve Mülkiye Mektebi’nde Fransızca dersleri verdi. Düyun-u Umumiye İdaresi’nde, Osmanlı Bankası’nda çalıştı. Akşam ve İkdam gazetelerinde köşe yazıları yazdı.
1928’de böbrek rahatsızlığının tedavisi için yurtdışına gitti ama iyileşemeden döndü. Şiire lise öğrenciliği yıllarında başladı. İlk şiirlerinde Abdülhak Hamit, Cenap Şahabettin, özellikle de Tevfik Fikret etkileri görülür.
Bilinen ilk şiiri “Hayal-i Aşkım”da bu yönelmelere rağmen yeni bir sanat yönelimi olduğu dikkat çeker. Gençlik şiirleri Mecmua-i Edebiye, Musavver Terakki, Aşiyan, Jale, Musavver Muhit, Servet-i Fünun, Resimli Kitap dergilerinde yayınlandı. Bu şiirleri kitaplarına almadı. 2. Meşrutiyet’in yazınsal karmaşa ortamında onun şiiri ayrı bir ses olarak kendisini gösterdi.
1921’de basılan ilk şiir kitabı “Göl Saatleri”nin başındaki küçük manzumeler, bu dönemin asıl eserleridir. İzlenimci ressam etüdlerini andıran bu şiirlerle Ahmed Haşim, doğanın özünü sızdırmak ister gibidir.
Şiiri, bir yandan Verlaine müziğine yaklaşırken, bir yandan Şeyh Gâlib‘in parıltısını taşır. “Göl Saatleri”, “Göl Kuşları”, “Serbest Müstezatlar” ve “Muhtelif Şiirler” olmak üzere dört bölümden oluşan bu kitap Türk şiirinin Yahya Kemal Beyatlı‘dan sonraki ikinci kanadını kurar. Beyatlı’nın geniş kesimleri kucaklayan toplumcu ve ulusçu şiirine karşılık Haşim daha dar ama daha derin bir kanalda akmayı tercih eder.
İkinci ve son şiir kitabı “Piyale”nin girişinde “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” bölümünde şiirle ilgili görüşlerini açıklar: Şair ne bir gerçek habercisi, ne güzel konuşmayı sanat haline getirmiş bir kişi, ne de bir yasak koyucudur. Şairin dili, düzyazı gibi anlaşılmak için değil, hissedilmek için yaratılmış, müzik ile söz arasında, ama sözden çok müziğe yakın ortalama bir dildir. Düzyazıda anlatımı yaratan öğeler şiir için sözkonusu olamaz. Düzyazı us ve mantık doğrur, şiir ise algı bölümleri dışında isimsiz bir kaynaktır. Gizliğe, bilinmezliğe gömülmüştür. Şairin dili, duyumların yarı aydınlık sınırlarında yakalanabilir. Anlam bulmak için şiiri deşmek, eti için bülbülü öldürmek gibidir. Şiirde önemli olan sözcüğün anlamı değil, şiir içindeki söyleniş değeridir. Şiiri ortak bir dil olarak düşünenler boş bir hayal kuruyor demektir.
“Piyale” kitabındaki “Merdiven” ve “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirleri, bu görüşleri yansıtan ve Türk edebiyatında görülmemiş bir şiirselliği ortaya koyan ürünlerdir. Bu kitapla birlikte Haşim’e saldırılar arttı. Ölçü ve Türkçe bilmemekle, toplum sorunlarına ilgisizlikle suçlandı. Yine de şiirleriyle 20’nci yüzyılın ilk çeyreğini etkilemeyi başardı.
Ahmet Hâşim (özet):
Fecr-i Âti topluluğunun en güçlü şairidir.
Şiirlerinde musiki de vardır.
Empresyonizm ve sembolizmin etkisiyle şiirler yazar.
Ona göre şiir, anlamın ve ahengin uyumundan doğar.
Ahenk kavramına büyük önem verir.
Sanatçıya göre gerçek şiir, nesre çevrilmesi mümkün olmayan bir şiirdir.
Aruz ölçüsüyle yazan şair, Arapça ve Farsça sözcüklere de bolca yer verir.
Haşim, anlamca kapalı olan şiirleri sever.
Serbest müstezata ilgi duyar. Haşim’e göre şiirlerde “açıklık” ve “fikir” gereksizdir.
Şiir, anlamını okuyucudan almalıdır. Okuyucu kendi gücü oranında yorum yapmalıdır.
“Piyâle” Haşim’in olgunluk dönemi şiirlerini kapsamaktadır.
Bu dönemde hayat ve kadın karşısında kendisini yalnızlık içinde bulan sanatçının ruh yansımaları vardır.
Ahmet Haşim, hece ölçüsünü musiki açısından yeterli görmez, serbest müstezatı Servet-i Fünûnculardan daha rahat kullanır.
Şiirlerinde tasvire yer veren sanatçı sıfatları da çok kullanır.
Sembolizmin ahenk ve anlam kapalılığı ilkesinden; empresyonizmin izlenimlerinden yararlanır.
Sanatçı, toplumsal sorunlara ilgisizdir. Şiirlerinin konusunu hüzün, yalnızlık, ölüm, aşk gibi bireysel konular oluşturur.
Haşim’e göre şiir, musiki ile söz arasında; fakat sözden çok musikiye yakın bir dildir. Şiirlerin, açık ve anlaşılır olmasına karşıdır. Haşim; sarı, kırmızı, siyah renkleri kullanır.
Şiirlerinde duygusallığa anlam kargaşalığına önem veren sanatçı nesirlerinde açık, yalın, anlaşılır bir üslupla karşımıza çıkar. Sanatçının fıkraları, edebi tenkitleri, gezi yazıları vardır. Ayrıca nesirlerinde sosyal konulara da ağırlık verir.
Ahmet Haşim’in Eserleri
Şiir:
Göl Saatleri (1921)
Piyale (1926)
Bize Göre (1926)
Gurabahane-i Laklakan (1928)
Gezi:
Frankfurt Seyahatnamesi (1933)
Erdoğan Tokatlı kimdir?
Doğum Tarihi – Denizli, 3 Haziran 1939 Ölüm Tarihi – İstanbul, 4 Haziran 2010
Galatasaray Lisesinden mezun olan Erdoğan Tokatlı, ağabeyi Atilla Tokatlı’nın izinden giderek sinemaya girdi. Sinemaya 1960 yılında Memduh Ün’ün yönettiği “Mahallenin Sevgilisi” adlı filmin yönetmen yardımcılığını yaparak adım attı. Birçok yönetmenin yanında asistan olarak çalıştı. 1965 yılında Son Kuşlar adlı filmiyle yönetmenliğe başladı. Yılmaz Güney ile “Eşrefpaşalı” filmini çektikten sonra 70’li yılların fotoroman ve 80’li yılların video furyasında ticari filmler yönetti. 1986 yapımı “Güneşe Köprü” ile potansiyelini bir kez daha ortaya çıkarma fırsatı buldu. Bugünün sinemasına damgasını vuran minimalist anlayışla çektiği “Güneşe Köprü”, Safa Önal tarafından Kemal Tahir’in “Göl İnsanları” öyküsünden uyarlandı.
Sinema yazarlığı ve çevirmenlik yaptı. 1968 yılında Sovyet Şairleri Antolojisi isimli kitabı Atilla Tokatlı ile birlikte tercüme etti. Bu tercüme çalışmasını 1969 yılında Simone de Beauvoir tarafından yazılan “Kadınlığımın Hikayesi” ve 1999 yılında Paris Düşerken izledi.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti üyeliği ve Film Yönetmenleri Derneği başkanlığı yaptı. 28. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde Onur Ödülü aldı. Uzun süredir Alzheimer tedavisi Gören Erdoğan Tokatlı 2009 yılında evinden çıkan ve kaybolan Tokatlı üç gün sonra bulunmuştu. Hastalığı nedeniyle 4 Haziran 2010 tarihinde vefat etti.
Yönetmen Filmografisi
Baldız Geliyorum Demez – 2002 …. TV Dizisi Dilber – 1999 …. TV Filmi Marziye …. TV Dizisi – 1998 Küçük Kaçamaklar – 1995 …. TV Filmi Yalı – 1995 …. TV Dizisi Çiçek Taksi – 1995 …. TV Dizisi Sevgili Ortak – 1993 Rumuz Sev Beni – 1993 Belkıs Hanımın Konağı – 1992 …. TV Dizisi Mahallenin Muhtarları – 1992 …. TV Dizisi İnsanlar Yaşadıkça – 1992 …. TV Dizisi Elif Ana – 1991 …. TV Dizisi Boynu Bükük Küheylan – 1990 Çaylar Şirketten – 1989 …. TV Dizisi Sevgili Bayan – 1988 El Kapıları – 1988 72. Koğuş – 1987 Menekşeler Mavidir – 1987 Günah Gecesi – 1987 Yasemin – 1987 Sıcak Tatlı Yaz – 1986 Güneşe Köprü – 1986 Suçumuz İnsan Olmak – 1986 Seyyid – 1985 Fidan – 1984 Aşka Dönüş – 1981 Zalim Kartal – 1973 Tek Kollu Bayram – 1973 Tuzak – 1973 Biz Belayı Severiz – 1972 Fırtına Kemal – 1972 Bir Aşk Bin Ölüm – 1972 Hakikat – 1972 Konuşan Katır At Yarışlarında – 1971 Üç Öfkeli Adam – 1971 Apo Konuşan Katır – 1971 Eşrefpaşalı – 1966 Son Kuşlar – 1965
Yönetmenliğini Yaptığı Belgesel Filmler
İzzet Günay – 2008 …. Belgesel, 00:12:57
Senarist Filmografisi
Sevgili Ortak – 1993 Rumuz Sev Beni – 1993 Elif Ana – 1991 …. TV Dizisi Boynu Bükük Küheylan – 1990 Çaylar Şirketten – 1989 …. TV Dizisi El Kapıları – 1988 Sevgili Bayan – 1988 Yasemin – 1987 72. Koğuş – 1987 Menekşeler Mavidir – 1987 Sıcak Tatlı Yaz – 1986 Güneşe Köprü – 1986 Suçumuz İnsan Olmak – 1986 Dönme Sevgilim – 1985 Fidan – 1984 Tek Kollu Bayram – 1973 Zalim Kartal – 1973 Tuzak – 1973 Bir Aşk Bin Ölüm – 1972 Fırtına Kemal – 1972 Biz Belayı Severiz – 1972 Hakikat – 1972 Nasreddin Hoca – 1971 Konuşan Katır At Yarışlarında – 1971 Apo Konuşan Katır – 1971 Silah ve Namus – 1971 Üç Öfkeli Adam – 1971 Süper Adam – 1971 Aşka Susayanlar – 1964 Ekmek Parası – 1962
Diğer Filmografisi
Helal Adanalı Celal – 1965 …. Yönetmen Yardımcısı Bir İçim Su – 1964 …. Yönetmen Yardımcısı Aramıza Kan Girdi – 1962 …. Yönetmen Yardımcısı Güneş Doğmasın – 1961 …. Yönetmen Yardımcısı Mahallenin Sevgilisi – 1960 …. Yönetmen Yardımcısı
Kaynak Milliyet, Ekranda Pazar Sineması, Alin Taşçıyan Türk Sineması Veri Tabanı Internet Movie Database
Şadan Kâmil kimdir?
Doğum Tarihi – Yeri: 1917 – İstanbul Vefat Tarihi – Yeri: 04 Haziran 2009 – İstanbul
Şadan Kamil 1917’de İstanbul’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Avusturya St. Georg Koleji’nde tamamladı. Liseden sonra fotoğrafçılık eğitimi almak için Almanya’nın Münih kentine gitti. Berlin’deki UFA stüdyolarında bulundu. Londra’da RCA laboratuarlarında seslendirme bölümünde staj yaptı. Berlin, Londra ve Paris gibi kentlerde sinema ve ses konusunda incelemelerde bulundu.Türkiye’ye döndükten sonra kayınpederi Halil Kamil’in yönettiği Ha-Ka Film adına, Alman yönetmen Curtis (Kurt) Bernhardt’ın Son Birlik (Die Letzte Kompagnie, 1930) filminin yeniden çevrimi olan On Üç Kahraman’ı (1943) yönetti. 1946’da Toros Çocuğu isimli yapımı çektikten sonra Ha-Ka Film’den ayrıldı. Atlas Film’de Gençlik Günahı (1947), Seven Ne Yapmaz(1947), Dümbüllü Macera Peşinde (1948), Dudaktan Kalbe (1951), Edi ile Büdü (1952), İki Süngü Arasında (1952) gibi filmleri yönetti. Reşat Nuri Güntekin’in kitabından uyarladığı Dudaktan Kalbe, 1952 yılında Yıldızdergisi tarafından yılın en iyi filmi seçildi. 1958 yılında Duvaklı Göl filmini çektikten sonra sinemayı bıraktı. Sinemanın pek çok alanında görev yaptı. Ses, laboratuar, kurgu, tasarım gibi alanlarda pek çok genç sinemacı yetiştirdi. Atlas Film’in ortakları ayrıldıktan sonra, stüdyo kısmını yöneten Murat Köseoğlu’yla birlikte isim değiştiren Acar Film’e geçti. 4 Haziran 2009 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Yazan: Barış Saydam
Comments